Tüketici Güven Endeksi Nedir? Nasıl Hesaplanır? Tüketici Güveni Ölçümü

Tüketicinin kişisel mali durumu, genel ekonomiye ait durum değerlendirmesi ile gelecek dönem beklentilerini göstermeyi hedefleyen bir gösterge olan tüketici güven endeksi, Türkiye İstatistik Kurumu ile T.C. Merkez Bankası’nın gerçekleştirdiği Tüketici Eğilim Anketi ile belirlenmektedir. Tüketici Eğilim Anketi, bağımsız bir anket olma özelliği taşımaktadır.

Tüketici Güven Endeksi Nedir?

Türkiye’ de tüketici güven endeksi sonuçları ayın son haftasında Türkiye İstatistik Kurumu’nca açıklanmaktadır. Ulusal Veri yayımlama Takvimine bağlı olarak belirlenmektedir. Tüketicinin ülkenin ekonomisi ile ilgili ortalama eğilimlerini, değerlendirmelerini ölçmek için hazırlanan bir endekstir. Bu endeks, TÜİK’in anket vasıtasıyla derlediği verilerden oluşmaktadır.

Tüketici güven endeksi 100’ün üzerinde olduğunda bu durum tüketicilerin ekonomiye ait görüşlerinin iyimser bir eğilimde olduğuna işaret etmektedir. Bu endeks 100’ün altındaysa tüketiciler ekonomiye ilişkin karamsar bir düşünceye sahiptir. Yüksek tüketici güven endeksine sahip olan ekonomilere sahip olan ülkelerin büyüme eğilimi içinde bulundukları gözlenirken düşük güven endeksine sahip olan ülke ekonomilerinde ise tüketicinin ekonomik gidişattan pek memnun olmadığı anlaşılmaktadır. Tüketicinin tüketimden kaçınacağı düşünebilir.

Tüketici güven endeksi siyasi ve ekonomik gelişmelerden oldukça etkilenmektedir. Bu endeksten elde edilen veriler ekonomik dengelerin oluşması açısından tasarruf politikalarının ortaya çıkmasında önemlidir.

Küresel olarak her ay yayınlanmakta olan endekslerden bazıları Michigan Üniversitesi Güven Endeksi ve Conference Board Tüketici Güven Endeksidir. Bu endekslerin sonuçları global anlamda ekonomideki gelişmeleri izlemek açısında önemli bir yere sahiptir.

Tüketici Güveni Nasıl Ölçülür?

Tüketicilerin güveni bir çok farklı başlık altında ölçülmektedir. Tüketicilerin güven duyması için, enflasyon oranlarının düşük olması hem TÜFE hem de ÜFE‘nin istikrarlı olması önemli detaylardandır.

Tüketici güveni, Avrupa Birliği’nin denge yöntemine bağlı olarak belirlenmektedir. Denge genel olarak ankete yanıt verenlerin toplamının içinden pozitif ya da negatif cevap alınanların yüzdelerinin farkı ile hesaplanmaktadır. Daha sonra bu farka 100 ilave edilerek her sorulan soru için ayrı bir yayılma endeksi oluşturulmaktadır. Genel endeks, seçilen soruların yayılma endekslerinin ortalaması alınarak meydana gelmektedir.

Tüketici güven endeksi, 0 ile 200 arasında değerler almaktadır. Tüketici güven endeksi değerinin 100’den büyük olması halinde bu durum tüketicilerin ekonomi hakkında olumlu görüşe sahip olduklarını göstermektedir. Bu değer, 100’ün altındaysa tüketiciler ekonomi ile ilgili kötümser düşüncelere sahiptir.

Tüketici güven endeksini oluşturan konuları tüketicilerin kişisel maddi durumları, tüketicilerin ekonomi hakkındaki görüşleri ve beklentileri, tasarruf etme durumu gibi başlıklar oluşturmaktadır. Bu değişkenler ayrı ayrı incelenip her bir değişken için ayrı bir endeks değeri belirlenmektedir. Ortalaması alınarak tüketici güven endeksi saptanmaktadır.

TÜİK 2022 yılı tüketici güven endeksi hesabında kullanılan ‘işsiz sayısı beklentisi’ ile ‘tasarruf etme ihtimali’ değişkenlikleri çıkarılmıştır. Çıkarılan bu değişkenlerin yerini ‘geçen 12 aylık döneme göre mevcut dönemde hanenin maddi durumu’, ‘gelecek 12 aylık döneminde dayanıklı tüketim mallarına harcama yapma düşüncesi’ almıştır.

Tüketici Güveni Nasıl Hesaplanır?

Tüketicinin mevcut durum değerlendirmeleri, beklenti ve eğilimi şu başlıklar altında hesaplanmaktadır.

• Kişisel mali durumun değerlendirilmesi yapılırken tüketicinin geçen 12 aya ait dönemde hanesine ilişkin maddi durumu, gelecek 12 aylık sürede hanesine ilişkin maddi durumu hakkındaki beklentisi, hanesi ile ilgili mali durum değerlendirmesi ve gelecek 3 aylık zaman dilimindeki borçlanma ihtimali göz önüne alınmaktadır.
• Genel ekonomi değerlendirilirken tüketicinin geçen 12 aya ait zaman diliminde Türkiye’nin ekonomik durumu hakkındaki değerlendirmesi, gelecek 12 aya ait dönemde Türkiye’nin genel ekonomisi ile ilgili değerlendirmesi, 12 aylık süreçte Türkiye’deki işsiz sayısının değerlendirilmesi, mevcut dönemin tasarruf yapmaya olan elverişliliğine ait düşüncesi, geçen 12 aya ait tüketici fiyatlarının değişimi yönündeki beklentisi, gelecek 12 aylık süreçte tüketici fiyatlarının değişimi konusundaki beklentisi ve gelecek 12 ayda ücretlerin değişimine ait beklentisi araştırılmaktadır.
• Harcama ve tasarruf eğilimleri değerlendirilmesinde tüketicinin gelecek 3 aydaki zaman diliminde yarı-dayanıklı tüketim malları satın almaya yönelik harcama yapma düşüncesi, gelecek 12 ay içinde dayanıklı tüketim malları satın almaya yönelik harcama yapma düşüncesi, gelecek 12 aylık süreçte otomobil harcaması yapma düşüncesi, gelecek 12 aylık zaman diliminde konut sahibi olma ihtimali, gelecek 12 ay boyunca konut tamiratına para harcama ihtimali ve gelecek 12 ayda tasarruf etme ihtimalleri göz önünde bulundurulmaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumu ile T.C. Merkez Bankası’nın birlikte yürüttüğü tüketici eğilim anketi sonuçlarına bağlı olarak mevsim etkilerinden arındırılarak hesaplanan tüketici güven endeksi, Mart 2022’de şubat ayına göre %1,9 oranında artmıştır. Şubat 2022’de 71.2 tüketici güven endeksi, Mart 2022’de 72.5 olmuştur.

Mevcut dönemde hane halkının maddi durumu %1,5 oranında azalmıştır. Şubat 2022’de 55.2 olan değer, Mart 2022’de 54.4’e gerilemiştir.

Gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durum beklentisi ise %2,3 oranında artmıştır. Bu değer şubat ayında 68.3 iken mart ayında 69.9’a çıkmıştır.

Gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durum beklentisi Şubat 2022’de 71.7iken Mart 2022’de 72.6 olmuştur. Böylece %1,2 oranında bir artış gözlemlenmiştir.

Gelecek 12 aylık dönemde dayanıklı tüketim mallarına harcama yapma düşüncesi Mart 2022’ de %4,4 oranında yükselmiştir. Şubat 2022’de 89.4 olan bu değer Mart 2022’de 93.3’e çıkmıştır.