By 
Son günlerde yaşanan iktisadi ve ticari gelişmeler ve bu gelişmelerin yarattığı kırılma noktaları, iktisat ile ilgili bazı kavramların ve teknik konuların, daha fazla kişi tarafından merak edilmesini sağlamıştır. Ülkelerin iktisadi gelişim ve performansları ile ilgili olarak birçok defa yıl sonu verilerinde karşılaşılan kavramlardan TÜFE oranı makroekonomik bir gösterge olarak ele alınmaktadır. Makroekonominin alanına dahil olan TÜFE Tüketici Fiyat Endeksi olarak bilinmektedir. TÜFE oranı ile beraber söz konusu makroekonomik göstergeler arasında ÜFE ve GSYİH da önemlidir ve bu kavramlar, ülkelerin gelecek yıllardaki ekonomi politik olguları ve kararları belirlemede etkilidir.
Yazı İçindekiler
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Nedir?
Genel olarak iktisat biliminde mikro ve makroekonomik göstergeler vardır. Bir ülkedeki toplam mal ve hizmet üzerinden hesaplanabilen değişkenler ele alındığında, tüketicilerin gündelik yaşamlarını doğrudan etkileyen bazı kavramlar karşımıza çıkmaktadır. Bu kavramlar arasında yer alan TÜFE değeri, makroekonomik göstergeler arasında yer alan fiyat endekslerinden biridir. Daha net anlaşılabilmesi için TÜFE nedir sorusunu açıklamaya ve pratik bir şekilde ele almaya çalışalım.
Bir ülkede bir yıl içerisinde üretilen toplam mal ve hizmet çıktılarının fiyat düzeylerinin hesaplanması, bazı fiyat endeksleri ile mümkün olabilmektedir. Tüketicinin alım gücü olarak da bilinen enflasyon oranları ile doğrudan ilişkili olan fiyat endeksleri, tüketicilerin tasarruf ve harcama alışkanlıklarını değiştirebileceği gibi makro düzeyde politika değişikliklerine de neden olabilmektedir. Buradan hareketle TÜFE, şehir ve kentlerde yaşayan tüketicilerin sabit olan mal ve hizmet satın alma maliyetindeki değişimi ölçmektedir. Tüketicileri doğrudan ilgilendiren TÜFE oranı ortalama bir hane halkının yaşam maliyetindeki temel gösterge olarak ele alınmaktadır.
TÜFE hesaplaması için her hesaplamada bir baz yıl referans olarak alınır ve hesaplamalar yapılırken söz konusu bu değerler kullanılmaktadır. Ortalama bir hane halkı bütçesine ilişkin bilgiler ise TÜİK tarafından Hanehalkı Tüketim Harcamaları Anketleri vasıtası ile elde edilmekte ve kamuoyu ive ilgili kurumlarla paylaşılmaktadır. Dolayısı ile genel ekonometrik parametreler hesaplanırken TÜİK tarafından yapılan alan araştırması sonucunda temel baz göstergeler kullanılmaktadır.
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Nasıl Hesaplanır?
Ortalama bir tüketicinin ya da hane halkının satın aldığı belli ürün ya da hizmet grubunun fiyatlarındaki ortalama değişimi gösteren ölçüt olan TÜFE hesaplaması, yıllık ortalama enflasyon değişimini ölçmek için kullanılmaktadır.
tüfe nasıl hesaplanır, tüfe hesabı nasıl yapılır
TÜFE oranı tüketicilerin belirli bir baz yıla oranla en son güncel durumdaki satın alınan ürün ve hizmetlerin fiyat değişimlerini göstermektedir. Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus TÜFE hesaplaması yapılırken, ithal mallar da analizlere dahil edilmektedir. Dolayısı ile hesaplamalar ele alınırken bir hane halkının alım alışkanlıkları içerisinde yer alan ve fiyat değişimlerinin ölçümlenmesine temel oluşturan ürünler arasında gıda, alkollü ve alkolsüz içecekler ile tütün ürünleri, giyim, konut, elektrik, su, doğalgaz, yakıt, mobilya, sağlık harcamaları, ulaştırma, haberleşme, eğlence, kültür, eğitim, otel gibi farklı mal ve hizmet grupları dahil edilmektedir.
TÜFE hesaplaması için bir ülkedeki ortalama bir hanede bir yıl süresince hangi kalemdeki mal ve hizmete ne kadar harcama yapıldığı belirlenir. Daha sonra harcama yapılan mal ve hizmet kalemlerinin, bir yıl içindeki toplam harcamalar içerisindeki ağırlığı hesaplanmaktadır. Yılın her ayı, yapılan harcama kalemlerinin ağırlığı da değişeceğinden bu hesaplamaların kümülatif oranları hesaplanırken de gerekli ağırlıklandırma işlemleri yapılmaktadır. Formül ele alınarak yapılan hesaplama ise;
*Baz Yılda Pazar Sepeti Maliyeti/Mevcut Yıldaki Pazar Sepeti Maliyeti*100 şeklindedir.
TÜFE Oranı Neyi Anlatır?
TÜFE temelde, herkesin bildiği en azından ekonomi haberlerinde denk geldiğinde izlediği veya okuduğu bir bildirim niteliği taşıyan göstergedir. Bu gösterge, bir ülkede enflasyon hakkındaki en yaygın kullanılan ölçüt olarak değerlendirilmektedir. Ülkelerdeki hükümetlerin ekonomi politik karar ve yöntemlerinin sonucu olarak da değerlendirilebilen fiyat endeksleri ölçütleri, gelecek ekonomi politikaları adına detaylı bilgi sunmaktadır.
TÜFE bu açıdan değerlendirildiğinde yaşam endeksi olarak da yorumlanabilmektedir. Çünkü bir yıl içerisindeki satın alma alışkanlıklarında ve zorunlu harcamalarda yer alan fiyat değişikliklerinin bir önceki yıla ya da farklı bir yıla oranla hesaplamasını içermektedir. Bu durumda örnek vermek gerekirse bir senelik toplam yakıt giderlerinin 2015 ya da 2020’ye oranlanması, tüketicilerin alım gücünün ya da yaşam endeksinin bahse konu olan yıla kıyasla ne kadar azaldığını ya da arttığını göstermektedir.
TÜFE oranları ile beraber diğer ölçütler bireyler, kurumları ve hükümetleri ekonomi hakkında karar alırken daha rasyonel ve akılcı tercihler yapılması konusunda önemli bir mekanizma olarak işlemektedir. Dilerseniz üretici fiyatları endeksi ile ilgili ayrıntılı bilgilere ÜFE nedir başlıklı makale üzerinden ulaşabilirsiniz.
Comments