Koronavirüs ve Türk Ekonomisine Etkileri

Çin’in WUHAN eyaletinde ortaya çıkan ve Covid-19 olarak adlandırılan korona virüsü milyonlarca insanın hastalığa yakalanmasına, binlerce insanın da hayatını kaybetmesine neden olmuştur. Virüsün yayılım hızının ve öldürücülük oranının yüksek olması, dünya devletlerini bir dizi önlemler almaya itmiştir. Sokağa çıkma yasakları, kapalı mekanlarda eğlence yasakları, uçuş yasakları, seyahat yasakları ve daha niceleri… Virüsün bu denli tehlike arz etmesi ve beklenmedik bir şekilde hazırlıksız yakalaması devletleri şok tedbirlere yöneltmiş, dünya ekonomileri savaş ortamında bile almayacağı darbeyi almıştır diyebiliriz. Korona virüsün genel anlamda ekonomiye etkisi ve dar anlamda Türkiye ekonomisine etkileri bu makalemizin konusunu oluşturacaktır.

Covid-19 ve Ekonomi Arasındaki İlişki

En genel tanımı ile ekonomi, ülke milletlerinin ihtiyaçlar doğrultusunda ve para kazanmak güdüsüyle hareket ederek ürettikleri değerleri bir bedel karşılığında pazarlama eylemlerinin bütünüdür denilebilir. Her türlü faaliyette olduğu gibi ekonomik faaliyetlerin temelinde de insan ve tercihleri vardır.

Covid-19, insanların önceliklerinin, yaşam tarzının ve tercihlerinin değişmesine sebebiyet vermiştir. Yine covid-19 insanları evinde kalmaya yönelterek dışarı ile bağlantısını azaltmaya neden olmuştur. Peki insanların dışarı ile bağlantısının kesilmesi ekonomi üzerindeki sonuçları neler olacaktır?

• İnsanların tüketim alışkanlıkları azalacak,
• Tüketim azalınca, talebe bağlı olarak arz da azalacak,
• Arzın azalması, hammadde ve ara malı kullanımını azaltacak,
• İş gücüne ihtiyacı azaltacak yani işsizliği artıracak (Fazla üretim olmadığından),
• İşsizlik nedeniyle paraya ulaşım zorlaşacak bu da ekstra tüketimi azaltmaya devam ettirecektir.

Kısaca Covid-19 ekonominin ciddi anlamda daralmasına sebebiyet verecektir.

Koronavirüsün Sektörlere Etkileri

Koronavirüsün ekonomik anlamda çoğu sektörü olumsuz etkilediğini ifade etmiştik. Bu sektörler başlıca turizm, otelcilik, ulaşım, eğlence, sosyal aktivite(sinema, futbol, basketbol gibi organizasyonlar), enerji sektörleri olarak gösterilebilir. Ancak bazı sektörlere de ciddi olumlu yansımaları olmuş, firmaların piyasa değerlerinin 2 ile 3 kat artmasına neden olmuştur. Bunlardan bazıları ve nedenleri;

• Temizlik malzeme sektörü ciddi şekilde canlanmıştır. Nedeni, korona virüsün dezenfektan ve temizlik malzemeleri sayesinde yok olduğuna yönelik araştırmalar gösterilebilir.
• E-Ticaret sektörü adeta sıçrama niteliğinde bir yükseliş yaşamıştır. Sebebi, insanların korku ve panik nedeniyle evlerine kapanması, ihtiyaçlarını internet aracılığı ile E-Ticaret uygulamalarını kullanarak karşılaması olarak gösterilebilir.
• Kargo sektörü de yine bu süreçte iş yükü artan sektörlerden biri olmuştur. Zaten E-Ticaret kullanımının yaygınlaşması kargo firmalarına yaradığından iş yoğunluğu buna paralel olarak artış göstermiştir.
• Gıda sektörü bir diğer olumlu etkilenen sektör diyebiliriz. Koronavirüs insanlara maalesef korku ve endişe aşıladığından, hayatta kalabilme içgüdüsüyle hareket etmeye sevk etmiştir. Bu da evinde daha fazla vakit geçirmek durumunda kalan insanların gıda kullanımını yoğunlaştırmış, gıdaya olan ihtiyacı artırmıştır.

Covid-19 virüsünün Türkiye Ekonomisine Etkisi

Koronavirüs salgınının dünyada sağlık ve ekonomi başta olmak üzere eğitim, turizm, enerji gibi birçok alana olumsuz etkileri olmuştur. Sağlık açısından bakacak olursak, virüs ile mücadelede Türkiye diğer ülkelerden daha başarılı olduğunu söyleyebiliriz. Keza DSÖ bu konuda Türkiye’nin başarılarını takdir etmiştir. Peki ekonomi alanında aynı başarı sağlanmış mıdır?

Türkiye ekonomisi kırılgan bir yapıya sahiptir. Sebepleri terör ve dış güçlerin ekonomik saldırıları olarak gösterilebilir. Buna birde virüs eklendiğinde ekonomiye ciddi olumsuz etkilerinin olacağı beklenmekteydi. Ancak koronavirüs beklenilenin aksine Türkiye ekonomisini dünya devletleri kadar olumsuz etkilememiştir. Bu süreçte ekonomi yönetimi iyi uygulanmış, kredi faizleri düşürülmüş, talep artışı sağlanmaya çalışılmış ve dolayısıyla ekonominin canlı tutulması sağlanmıştır. Düşen kredi faizleri tüketimi artırmış, inşaat ve otomotiv sektörlerinde rekorlar kırılmıştır.

Tabi Türkiye ekonomisinde bazı sektörlere olumsuz etkileri de olmuştur. Başta turizm gelirleri gösterilebilir. Turizm gelirleri, Türkiye GSYH’ da ciddi bir paya sahip olduğundan, turizm sektörünün daralması Türkiye ekonomisinin büyüme hızını oldukça yavaşlatmıştır.

Son olarak Covid-19 devletlerin serbest piyasaya müdahale etmelerine neden olmuştur. Serbest piyasa ekonomisine yapılan müdahaleler hiçbir zaman kalıcı etki yaratmayacağından, tam anlamıyla ekonomik düzelme virüsün ortadan kalkıp eski yaşama dönülmesiyle sağlanacaktır.  

Koronavirüs ve Piyasalar

Dünyanın en büyük ekonomilerini dahi sarsan covid-19 Türk Ekonomisine de oldukça büyük zararlar verdi. Öyle ki Türk Lirası tarihinin en düşük seviyelerine geriledi. Dolar, euro, sterlin ve bir çok para birimi TL karşısında rekor seviyelere yükseldi. Döviz kurları üzerinde yaşanan yükselişler, iç piyasada zamlara ve artan enflasyon oranlarına neden oldu.

Borsa tarafında ise bazı sektörel hisseler ciddi anlamda yükselse de, Bistin lokomotifi olarak görülen bankacılık hisseleri, thyao ve tüpraş gibi şirket hisseleri oldukça ucuz kaldı.

Gıda sektörü ve ilaç sanayi şirketleri ise artan talep nedeniyle hisse senedi piyasalarında yükseliş yaşadılar. Hisse senedi piyasalarında pandemi döneminde yaşanan fiyatlamalarla ilgili ayrıntılı bilgileri paylaştığımız makalemize Pandemide Borsada Kazandıran ve Kaybettiren Şirketler sayfasından ulaşabilirsiniz.