Borsada Açığa Satış Ve Kredili İşlem Yasağı Nedir? 2021

Bilindiği üzere borsa yatırımları gerçekleştirirken alım/satım yapabilmeniz için işlem yapılacak mevzubahis bir hisse senedinin bulunması gerekir. Fakat piyasada bu mantığına aykırı bir şekilde borsada açığa satış şeklinde adlandırılan bir işlem de yer almaktadır.

Borsada Açığa Satış Nedir?

Borsa piyasası içerisinde aslında sahip olmadığınız bir hisse senedinin veya sermaye aracının satışının gerçekleştirilmesi veya bu araç ile ilgili satış emrinin verilmesi açığa satış olarak adlandırılır. Benzer bir işlem olarak satış ile alakalı takas sorumluluğu eğer kredili yani borç alınmış bir sermaye piyasası aracıyla sağlanırsa, bu işlem yine açığa satış olarak adlandırılır.

Tanımlara bakıldığında, açığa satış aslında yatırımcının sahip olmadığı bir hisse senedini satışa sunması ve fiyatının düşmesini sağlaması amacıyla yapılan bir işlemdir. Genellikle borsa yatırımcıları bir şirketin yıl içerisinde belirli bir vadede yüksek kar elde edeceğini öğrendiğinde, bu şirketin hisse senetlerinden alım yapmak isteyecektir. Bu durumda düşük fiyattan alınması ve belirli bir süre sonra yükseldiğinde satılması gerektiği için açığa satış yaparak satışı artmış gibi gösterilen hisse senedinin fiyatının düşürülmesi sağlanır.

Hisse senedi piyasasında genellikle tercih edilmeyen ve satışı çok fazla gerçekleşen hisse senetleri, değer kaybetmiş hisse senetleri olarak görülür. Bu durumda eğer elinizde gerçekten bulunan bu hisseleri satarsanız, zarar etmekten kurtulabilirsiniz. Ancak tam tersi elinizde bulunmayan hisseleri açığa satış ile satmış gibi göstererek, değer düşüklüğü sağlamaya çalışırsanız, asıl amacınız değer düşüklüğü sonrasında bu hisseleri satın almaya çalışmaktadır.

2020 yılında pandemi dönemi ile beraber açığa satış yasağı getirilmişti. Bu yasak geçtiğimiz aylarda Bist30 ve Bist 50 hisselerinde kaldırıldı. Yatırımcılar açığa satışın neden devamlı yasak olmadığını sormaktalar. Açığa satışların finansal piyasaların olmazsa olmazları olduğunu belirterek cevap verebiliriz. Yani sağlıklı bir fiyatlama için açığa satışların olması gereklidir. Açığa satış yasalarının uzun ve gereksiz evam ettirilmesi yabancı yatırımcıların piyasadan uzaklaşmasına neden olacaktır.

Borsada Kredili İşlem Yasağı Nedir?

Yine borsa piyasasında bir hisse senedi satın alabilmeniz için kendi hesabınızda para bulunması mecburiyeti yer alır. Bu sayede istediğiniz bir hisse senedinin alımı için alış emri gerçekleştirebilir ve limitiniz karşılığında alım sağlayabilirsiniz.

Standart olarak yapılan hisse senedi alımlarının tam tersi nitelikte kredili işlem yapılırken bazen aracı kurumlar hesabınızda bulunan sermayenin daha üst miktarında hisse senedi almanıza imkan sağlar. Bu işlem bir nevi aracı kurumun size kredi vermesi olmakla birlikte sağlanan bu kredi ile sadece hisse senedi alınabilir.

Bir örnek ile anlatılması gerekirse, hesabınızda 10.000 TL bulunuyorsa ve buna rağmen aracı kurum ile bir kredili işlem sözleşmeniz bulunuyorsa, isterseniz 14 bin TL’lik hisse senedi alımı yapabilirsiniz. Bu durumda ne kadar fazla miktarlı alım yapabileceğiniz size sağlanmış bir limit sayesinde belirlenmektedir.

Kredili işlem yasağı ise Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından belirlenmiş bir uygulama olmakla birlikte hisse senetlerinde beklenmedik şekilde çarpıcı değişimler yaşanmasını önlemek amacıyla ve bu değişimlerin belirli bir çizginin dışına çıkmasını engellemek amacıyla uygulanmış bir yasaktır. SPK gereken noktalarda bazı hisseler için kredili işlem yapılmasının önüne geçilebilir. İşte bu durumda belirlenmiş hisse senedi için kredili işlem yasağı uygulanır.

Eğer bir hisse senedi için kredili işlem yasağı başlatılmış ise sadece hesabınızda bulunan nakit kadar alım yapabilirsiniz. Çünkü bu hisse sadece normal işlemler için açık olacaktır. Aslında kredili işlem sayesinde elinizde bulunan hisse senetlerini bir başka hisse senedi için teminat gösterdiğinizde, aldığınız yeni hisse senedinden elde ettiğiniz kar ile satış yaparak, eski hisse senetlerinin borçlarını kapatabilir ve bu sayede hesabınızda kredi bulunmasa dahi kredili işlem ile kar elde edebilirsiniz.