Genişletici Para Politikası Nedir? Neden ve Nasıl Uygulanır?

Merkez Bankalarının para politikaları içerisinde yer alan,  sıkılaştırıcı para politikasını daha önce detaylıca anlatmıştık. Bu bölümde ise genişletici para politikasını açıklayacağız. Genişlemeci para politikası ne amaçla uygulanır ve ne zaman uygulanır? Bu soruların cevaplarına yazımızdan ulaşabilecesiniz.

Ekonomi Yönetimi ve Para Politikası

Ekonomide en büyük finans kuruluşları olan merkez bankaları, ülkelerin temel amaçlarından fiyat istikrarı ve ekonomik büyüme amaçlarını gerçekleştirmede en önemli kuruluş olarak görülmektedir. Ülkelerin enflasyon ve deflasyon ile mücadelede uyguladığı maliye ve para politikalarının bir ayağı yalnızca merkez bankası politikaları ile sağlanmaktadır.

Serbest piyasa ekonomilerinde kimi zaman aksamalar meydana gelmektedir. İç ve dış faktörlere bağlı olarak değişen bu aksaklıkların elbette bir güç tarafından düzenlenmesi gerekmektedir. Devlet bu noktada serbest piyasa ekonomisinin aksayan yönlerine sahip olduğu çeşitli argümanları kullanarak düzene sokmaktadır. Devletin sahip olduğu araçlar para politikası ve maliye politikası araçlarıdır. Bu iki politikanın uygulanış yöntemleri birbirine benzemektedir. Genişletici para politikası ve daraltıcı para politikası uygulanan para politikalarına yön verecek asli unsurlardır.

Genişletici Para Politikası Nedir? Ne zaman Uygulanır?

Para politikası, merkez bankasının elinde bulunan para politikası araçları ile piyasada bulunan nominal para arzının etkilemek suretiyle uyguladığı politikadır.  Genişletici ve daraltıcı olmak üzere iki şekilde uygulanmaktadır.

Genişletici para politikası, en basit tabirle ekonomide yaşanan durgunluk zamanlarında merkez bankasının para arzını artırmak suretiyle müdahale etmesini tanımlamaktadır. Merkez bankası genişletici para politikasını her zaman değil, yalnızca ekonominin durgunluk yaşadığı dönemlerde uygulayacaktır. Aksi halde ekonomide durgunluk yok iken bu politikanın uygulanması ciddi enflasyonist eğilimlere neden olacaktır.

Genişletici Para Politikası Neden Uygulanır?

Bir ekonomide durgunluk ya da deflasyon mevcut ise o ekonomide talep yetersizliğinden dolayı fiyatlar genel seviyesinin sürekli olarak düşüşü gerçekleşecek, bu da ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyecektir. Bu durumda merkez bankası durgun piyasayı canlandırmak için bir dizi politika uygulamak durumunda kalacaktır. İşte tam olarak genişletici para politikasının uygulanacağı zaman dilimi budur. Merkez Bankası durgunluk yaşayan piyasaya, sahip olunan araçları kullanarak para enjekte edecek ve ekonomik canlanmanın adımını atacaktır.

Genişletici Para Politikası Araçları

Merkez bankasının en temel amacının fiyat istikrarı olmasına karşılık, fiyat istikrarı kavramı büyüme, kur gibi faktörlerle de yakın ilişki içerisindedir. Bu yüzden Türkiye de en yaygın kullanılan para politikası araçları, faiz artış veya indirimleri, zorunlu karşılık oranlarındaki düzenlemeler ve kur müdahalelerindir.

Merkez bankasının kullandığı para politikası araçlarının genişletici para politikası durumunda nasıl uyguladığını açıklamak gerekirse;

Faiz

Ülkemizde faiz olgusu en etkili para politikası araçlarından bir tanesidir. Genişletici para politikasında faizlerin düşürülmesi gerekmektedir. Çünkü düşen faizler neticesinde piyasadaki para arzı bankalara gitmeyecek, bireyler parayı banka dışı varlıklarda değerlendirecektir. Bu da piyasadaki para arzının artışına sebep olacaktır.

Zorunlu Karşılık Oranı

Zorunlu karşılık bankaların topladığı paranın belirli kısmını Merkez Bankasında tutması gerektiği oranı ifade etmektedir. Genişletici para politikası uygulandığı durumlarda zorunlu karşılıklar düşürülmelidir. Böylelikle bankalar, merkez bankalarında fazla para tutmayacak, piyasaya para akışı sağlanacaktır.

Kur Müdahalesi

Merkez bankası piyasadan döviz toplayıp TL cinsinden para sürerek genişletici para politikasını uygulayabilecektir.

Genişlemeci Para Politikası Örneği

Bir örnekle açıklayarak, bu konuyu daha anlaşılabilir hale getirmek istiyoruz. Yakın dönemden bir örnek verecek olur isek, yaşanan koronavirüs nedeni ile bir çok ülke merkez bankası genişleyici para politikası uygulamıştır. Bunlardan en önemlisi elbette ki ABD Merkez Bankası FED olmuştur.

FED, bu dönemde faiz oranlarını sıfır seviyesine indirmiş ve bir çok mali teşvik oluşturulmasını sağlamıştır. Piyasaya ek para sunarak, likiditenin bollaşmasını sağlayan FED, bu şekilde genişletici bir para politikası uygulamış olmuştur. Yine bir çok MB, faiz oranlarını sıfır ve sıfıra yakın tutarak, ekonomik teşvik paketleri ile ekonomilerini destekleme yoluna gitmişlerdir. Bu anlamda 2020 yılı genişlemeci para politikası uygulanan bir yıl olarak gösterilebilir.

Genişleyici Para Politikası Sonuçları

Genişleyici para politikası, belirli amaçlar neticesinde uygulanır. Dolayısı ile alınmak istenen sonuçlar da bellidir. Genellikle kritik dönemlerde atılan adımlarla birlikte, normale dönüş gözlense de bu kısa vadeli sürebilir. Yaşanan ekonomik durgunluğun büyüklüğüne göre sonuçlar kısa veya uzun vadeli olarak görülebilir.

Genişlemeci para politikası sonucunda, piyasada likidite bollaşacaktır. Dolayısı ile yatırımlarda artacaktır. Faiz oranları geri çekildiği için yatırımcılar faize para yatırmak yerine, altın döviz ve çeşitli emtia ürünlerine daha fazla yatırım yapacaktır. Dolayısı ile bu para politikası sonucunda borsalarda, altın ve petrol fiyatlarında yukarı hareketler görülmesi olası olacaktır.

Bu şekilde genişletici para politikası kavramını tam olarak anlamış olacağınızı düşünüyoruz. Dilerseniz sıkılaştırıcı para politikası adlı makalemize de göz atarak, bu konulardaki bilgilerinizi tazeleyebilirsiniz.